مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول (کتاب)

کتاب «مِرآةُ العُقول فى شرحِ أخبار آلِ الرَسول» تألیف علامه مجلسی (م، ۱۱۱۰ ق) است که در آن شرح کاملى از حدود شانزده هزار روایت کتاب الکافى (اثر شیخ کلینی) را ارائه داده است.

مؤلف

محمدباقر بن محمدتقى بن مقصودعلى مجلسى (۱۰۳۷- ۱۱۱۰ ق)، مشهور به علامه مجلسى و مجلسى ثانى، فقیه، محدث، متکلم و شاعر متخلص به مشتاق، شیخ‎ الاسلام اصفهان و از دانشمندان بزرگ اواخر حکومت صفوی است. پدر او مولی محمدتقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود. کتاب بحار الأنوار او، گسترده‌ترین کتاب حدیثی شیعه است که در طول چهل سال تدوین شده است. از دیگر آثار ایشان، حیاة القلوب و حلیة المتقین را می توان نام برد. از جمله اساتید ایشان، ملا صالح مازندرانی، فیض کاشانی، و ملا خلیل قزوینی ذکر شده است.

معرفی اجمالی کتاب

«مِرآةُ العُقول فى شرحِ أخبار آلِ الرَسول»، شرح علامه مجلسی بر کتاب الکافی تألیف شیخ کلینی است. او در این کتاب، پس از بحث درباره سند حدیث و رده‌بندی آن بر اساس تقسیم‌بندی متأخران، به شرح معنای حدیث می‌پردازد و نکات دقیق آن را باز می‌گوید.

مجلسی در ابتدای کتاب توضیح می‌دهد که در درازنای زمان به مناسبت مذاکرات علمی با شاگردان و طالبان علوم دینی، حواشی فراوانی بر کتاب‌های حدیثی نگاشته‌است. نگرانی نسبت به از بین رفتن یا فراموش شدن آنها در اثر گذر زمان او را واداشته که این یادداشت‌ها را جمع آوری کند.

«مرآة العقول» جزو کاملترین شروح کافى است. این کتاب به زبان عربى و شامل اصول و فروع کافی مى باشد. مؤلف علاوه بر احاطه و تسلط بر اخبار و احادیث معصومین علیهم السلام، مضامین عالى و نکات برجسته شروح معروف دیگر از جمله شرح ملاصدراى شیرازى و ملامحسن فیض کاشانى را در آن آورده و بر اهمیت و ارزش کارش افزوده است. در شرح احادیث بیشتر نظرهاى فقها و محدثین بیان شده است و اقوال و وجوهى که وى در احادیث مى آورد، تنها به شرح او اختصاص دارد. علامه مجلسی در ذیل هر روایت در ابتدا میزان اعتبار سند آن را مورد توجه قرار داده و سپس محتواى آن را شرح مى ‏دهند. روش ایشان در شرح روایات را می توان در محورهای ذیل خلاصه کرد:

1. استفاده از روش غیرمزجی در شرح روایات
2. معرفی میزان اعتبار روایات
3. اهتمام به آراء و دیدگاه‌های صاحب‌نظران
4. اهتمام به مفاهیم واژه‌های روایات

وضعیت نشر کتاب

در کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى چهارده نسخه خطى از کتاب مرآة العقول وجود دارد. یک نسخه خطى در کتابخانه مسجد جامع گوهرشاد وابسته به کتابخانه آستان قدس رضوى و سه نسخه خطى در کتابخانه وزیرى یزد وابسته به کتابخانه آستان قدس رضوى.

مرآة العقول اولین بار در سال ۱۳۱۷ ق در تهران در چهار جلد به صورت سنگى به چاپ رسید. چاپ حروفى مرآة العقول با مقدمه علامه مرتضى عسکرى و تنظیم مقابله و تصحیح سید هاشم رسولى محلاتى در ۲۸ جلد در تهران به وسیله دارالکتب الاسلامیة انجام شد. در سال ۱۳۹۹ ق مطبعة الحیدرى نجف آن را تجدید چاپ نمود. در سال ۱۳۶۳ ش چاپ دوم این اثر به وسیله ناشر ایرانى وارد بازار شد. در سال ۱۳۶۳ ش، این اثر با تصحیح محسن الحسینى الامینى به وسیله دارالکتاب الاسلامیة تهران در نوزده جلد به چاپ رسید.

متن کتاب

مرآة العقول فى شرح أخبار آل الرسول

منابع

• رسول سعیدی زاده، كتاب شناسى توصيفى شروح الكافى، پایگاه راسخون، (30 اردیبهشت).
• مركز تحقيقات كامپيوترى علوم اسلامى‏ نور، نرم افزار مجموعه آثار مجلسیین.